Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΙΔΗΡΟΥ ΤΩΝ ΑΘΛΗΤΩΝ

Η συστηματική σωματική άσκηση και – πολύ περισσότερο – η έντονη αθλητική δραστηριότητα αποτελούν ένα δυνητικό αναιμιογόνο παράγοντα.

Οι ενδείξεις που ενισχύουν την άποψη αυτή είναι πολλαπλές και απορρέουν από πολυάριθμες μελέτες, που έγιναν κατά την τελευταία εικοσαετία.

Μελετήθηκαν αθλητές και των δύο φίλων, τόσο ενήλικοι όσο και έφηβοι, που επιδίδονταν σε ένα ευρύ φάσμα αθλητικών δραστηριοτήτων (κυρίως όμως σε δραστηριότητες αντοχής) και είχαν διαφορετική αγωνιστική απόδοση (από μετριότατη μέχρι υψηλή).

Από την πληθώρα των μελετών αυτών διαπιστώθηκαν τα εξής σημαντικά:

• Η συχνότητα εμφάνισης μη- αναιμικής έλλειψης σιδήρου είναι ιδιαίτερη αυξημένη σε αθλητές, ενώ η συχνότητα της έκδηλης σιδηροπενικής αναιμίας είναι σαφώς μικρότερη.

• Ιδιαίτερα επιρρεπής στην ανάπτυξη σιδηροπενικής κατάστασης είναι οι δρομείς μεγάλων αποστάσεων και γενικότερα οι αθλητές που προπονούνται πολύωρα και συστηματικά, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι οι υπόλοιποι αθλητές  που η δραστηριότητά τους δεν επηρεάζεται από το σωματικό τους βάρος, έχουν κανονική κατάσταση σιδήρου.

• Η συχνότητα της σιδηροπενίας και η σοβαρότητά της είναι σαφώς μεγαλύτερες στις γυναίκες αθλήτριες, που διάγουν την ηλικία της εμμηνορυσιακής δραστηριότητας τους, καθώς και σε νεαρούς, έφηβους αθλητές, που διανύουν την περίοδο της σωματικής τους αύξησης.

• Ο βαθμός της σιδηροπενίας των αθλητών αυξάνεται προοδευτικά κατά την διάρκεια της ετήσιας προπονητικής και αγωνιστικής περιόδου και αντίστροφα βελτιώνεται κατά τη διάρκεια της περιόδου αποπροπόνησης.

Όσον αφορά την εξέλιξη της σιδηροπενικής κατάστασης ατόμων, που υποβάλλονταν σε εντατική προπόνηση, κοινή είναι η διαπίστωση στις έρευνες που έγιναν, ότι όσο εντονότερο και διαρκέστερο ήταν το εφαρμοσθέν προπονητικό πρόγραμμα, τόσο μεγαλύτερες ήταν οι διαστάσεις της σιδηροπενίας.

ΠΑΘΟΓΕΝΕΙΑ ΤΗΣ ΣΙΔΗΡΟΠΕΝΙΑΣ ΑΘΛΗΤΩΝ

Η σιδηροπενική κατάσταση των αθλητών οφείλεται στο γεγονός ότι η εντατική και συστηματική άσκηση μπορεί να δημιουργήσει αρνητικό ισοζύγιο σιδήρου στον οργανισμό τους.

Αυτό σημαίνει ότι οι καθημερινές απώλειες σιδήρου δύσκολα μπορούν να αναπληρωθούν από τον σίδηρο της προσλαμβανόμενης τροφής.

Και αυτό επειδή, πέρα από τις φυσιολογικές καθημερινές απώλειες σιδήρου, οι αθλητές χάνουν μια επιπρόσθετη ποσότητα σιδήρου με διάφορους τρόπους.

Εκτός όμως από την βασική αυτή αιτία, υπάρχουν ορισμένες ενδείξεις ότι στον παθογεννετικό μηχανισμό αναιμίας των αθλητών και – ιδιαίτερα εκείνων που πάσχουν από το σύνδρομο υπερπροπόνησης – συμμετέχει σε κάποιο βαθμό και η ερυθροποιητική δυσλειτουργία του μυελού των οστών.

Τα αίτια που προκαλούν έλλειψη σιδήρου σε αθλητές συνοψίζονται παρακάτω:

1. Μειωμένη παροχή σιδήρου

• Ανεπαρκής πρόσληψη σιδήρου με την τροφή.

• Μειωμένη εντερική απορρόφηση σιδήρου

2. Αυξημένες απώλειες σιδήρου

• Απώλειες με τα ούρα

• Απώλειες με τον ιδρώτα

• Απώλειες με τα κόπρανα

• Απώλειες με την εμμηνορυσία

3. Ερυθροποιητική δυσλειτουργία του μυελού των οστών.

Ανεπαρκής πρόσληψη σιδήρου με την τροφή

Η ποσότητα του σιδήρου των τροφών, που περιέχεται στα συνήθη διατολόγια, είναι δύσκολο να αναπληρώσει τις ανάγκες σιδήρου ορισμένων αθλητών και πολύ περισσότερο των αθλητριών  που διάγουν την ηλικία της εμμηνορυσιακής δραστηριότητας τους, καθώς και σε νεαρούς, έφηβους αθλητές, που διανύουν την περίοδο της σωματικής τους αύξησης.

Ένα πλήθος μελετών που εστίασαν το ενδιαφέρον τους στην ανάλυση του διαιτολογίου αθλητών, κατέληξαν στην κοινή διαπίστωση ότι οι αθλητές σιτίζονται πλημμελώς από πλευράς σιδήρου. Τροφές πλούσιες σε σίδηρο δεν αρέσουν σε αθλητές και ιδιαίτερα σε εφήβους.

Πολλοί αθλητές μεγάλων αποστάσεων, καταναλώνουν τροφές πλούσιες σε υδατάνθρακες για την καθημερινή αναπλήρωση των αποθεμάτων του μυικού γλυκογόνου τους, ενώ ταυτόχρονα καταναλώνουν λιγότερες ζωικές τροφές, δημιουργώντας έτσι μια σοβαρή αιτία ανεπαρκούς πρόσληψης σιδήρου.

Ο κίνδυνος ανάπτυξης σιδηροπενικής κατάστασης αποκτά σοβαρότερες διαστάσεις στην περίπτωση των χορτοφάγων αθλητών. Οι Snyder et al μελετώντας μια ομάδα αποκλειστικά χορτοφάγων αθλητριών δρομέων μεγάλων αποστάσεων, διαπίστωσαν μέση συγκέντρωση φερριτίνης ορού μόλις 7.4μg/L.