ΕΤΙΜΗΣΗ ΤΩΝ ΑΠΟΘΕΜΑΤΩΝ ΣΙΔΗΡΟΥ
Η εργαστηριακή διερεύνηση της ποσότητας των αποθεμάτων σιδήρου στον οργανισμό στηρίζεται τόσο σε άμεσες όσο και σε έμμεσες μεθόδους.
-
Άμεσοι μέθοδοι: Απαιτούν την διενέργεια της βιοψίας και ειδική εξέταση των λαμβανομένων ιστολογικών δειγμάτων. Από τα διάφορα όργανα, που περιέχουν αποθέματα σιδήρου, το συκώτι προτιμάται για την διενέργεια των βιοψιών. Ο ηπατικός ιστός είναι αρκετά ομοιογενής και γι’ αυτό ακριβώς το λόγο αποτελεί αξιόλογη πηγή λήψης ιστολογικών δειγμάτων και επακριβέστερης εκτίμησης των αποθεμάτων σιδήρου στα δείγματα αυτά.
-
Έμμεσοι μέθοδοι: Υπάρχουν 4 βασικές μέθοδοι έμμεσης εκτίμησης των αποθεμάτων του σιδήρου.
1. Ο προσδιορισμός της αναλογίας συγκέντρωσης σιδήρου ορού προς της συνολικής δεσμευτικής ικανότητας σιδήρου (TIBC) αποτελεί την απλούστερη έμμεση μέθοδο εκτίμησης των αποθεμάτων σιδήρου. Η έλλειψη σιδήρου μειώνει τη συγκέντρωσή του, στον ορό του αίματος και παράλληλα αυξάνει την συνολική δεσμευτική ικανότητά του (συγκέντρωση τρανσφερίνης).
Στις περιπτώσεις αυτές η τρανσφερίνη είναι λιγότερο από 10% κορεσμένη με σίδηρο. Αντίθετα, η υπερφόρτωση του οργανισμού με σίδηρο αυξάνει την συγκέντρωση του τελευταίου στον ορό και ταυτόχρονα αυξάνει τον κορεσμό της τρανσφερίνης πάνω από 80%.
2. Ο προσδιορισμός της συγκέντρωσης φερριτίνης στον ορό του αίματος, η οποία αποτελεί δείκτη αποθεμάτων σιδήρου. Η συγκέντρωσή της αυξάνεται όταν τα αποθέματα σιδήρου πληθαίνουν και αντίθετα μειώνεται, όταν υπάρχει έλλειψη σιδήρου στον οργανισμό.
Όσον αφορά τις φυσιολογικές ή κανονικές τιμές της φερριτίνης του ορού, διάφορες μετρήσεις που έγιναν σε υγιή, μη σιδηροπενικά άτομα, έδωσαν μια ευρεία ποικιλία τιμών από 50-300μg/L σε ενήλικα άτομα, γυναίκες και άνδρες.
Υπενθυμίζεται επίσης ότι ορισμένες παθολογικές καταστάσεις, όπως φλεγμονές, λοιμώξεις, νεοπλασίες κ.λ.π. αυξάνουν την συγκέντρωση της κυκλοφορούσης φερριτίνης.
3. Συγκέντρωση πρωτοπορφυρίνης IX στα ερυθρά αιμοσφαίρια. Στα ερυθροκύτταρα ατόμων που πάσχουν από έλλειψη σιδήρου συσσωρεύεται πρωτοπορφυρίνης IX, επειδή ο σιδηρός τους δεν επαρκεί για την μετατροπή της ουσίας αυτής σε αίμη.
4. Η αξονική και η μαγνητική τομογραφία του ήπατος παρέχουν επίσης ενδεικτικά στοιχεία για την εκτίμηση των αποθεμάτων σιδήρου, ιδιαίτερα σε καταστάσεις υπερφόρτωσης του οργανισμού με σίδηρο.
ΕΛΛΕΙΨΗ ΣΙΔΗΡΟΥ, ΣΙΔΗΡΟΠΕΝΙΚΗ ΑΝΑΙΜΙΑ
Η έλλειψη σιδήρου, ήπιου ή και μέτριου βαθμού, συνήθως δεν προκαλεί σαφείς μεταβολές της αιματολογικής εικόνας. Όταν όμως η έλλειψη αυτή είναι σημαντική, προκαλείται η κλασική αναιμία, η οποία εκδηλώνεται με την μείωση της αιμοσφαιρίνης (μη- αναιμική σιδηροπενία), ή και μείωση του αιματοκρίτη και των ερυθρών αιμοσφαιρίων (σιδηροπενική αναιμία).
Η μη- αναιμική έλλειψη σιδήρου μπορεί να μειώσει την περιεκτικότητα της μυοσφαιρίνης των σκελετικών μυών, καθώς και να περιορίσει την επάρκεια του οξειδωτικού μεταβολισμού των ιστών και ιδιαίτερα του αερόβιου μυικού μεταβολισμού.
Η σιδηροπενική αναιμία, πέρα των διαταραχών αυτών, περιορίζει την επάρκεια του συστήματος μεταφοράς οξυγόνου προς τους ιστούς.
Η προοδευτικά αυξανόμενη έλλειψη σιδήρου προκαλεί μια σειρά αιματολογικών μεταβολών. Η κλιμάκωση αυτή ακολουθεί την εξής πορεία.
α) Σε μια αρχική φάση (προ-λανθάνον στάδιο), για την κάλυψη των αναγκών σιδήρου χρησιμοποιείται ο σίδηρος της φερριτίνης και της αιμοσιδηρίνης. Στη φάση αυτή μειώνεται η συγκέντρωση της φερριτίνης κάτω από 60ng/ml ή 80ng/ml για τις γυναίκες και τους άνδρες. Η συγκέντρωση του σιδήρου στον ορό του αίματος παραμένει σε κανονικά επίπεδα, όπως επίσης και ο αιματοκρίτης, η αιμοσφαιρίνη και ο αριθμός των ερυθρών αιμοσφαιρίων.
Η κατάσταση αυτή χαρακτηρίζεται ως μη- αναιμική έλλειψη σιδήρου.
β) Σε ένα δεύτερο, πιο προχωρημένο στάδιο σιδηροπενίας (λανθάνον στάδιο), τα αποθέματα σιδήρου στον οργανισμό τείνουν να εξαντληθούν. Η συγκέντρωση της φερριτίνης μειώνεται κάτω από 30ng/ml και παράλληλα αρχίζει να μειώνεται και ο σίδηρος στο αίμα κάτω από τα 60mg/dl.
Στο στάδιο αυτό ο αιματοκρίτης, η αιμοσφαιρίνη και ο αριθμός των ερυθρών αιμοσφαιρίων παραμένουν σε κανονικά επίπεδα.
γ) Στο τρίτο στάδιο (στάδιο έκδηλης αναιμίας), η συγκέντρωση του σιδήρου στον ορό του αίματος μειώνεται αισθητά, η αιμοσφαιρίνη μειώνεται κάτω από 12 και 14g/dl στις γυναίκες και τους άνδρες.
Ο αριθμός των ερυθρών αιμοσφαιρίων είναι μάλλον κανονικός, η τιμή όμως του αιματοκρίτη μπορεί να ελαττωθεί, λόγω ανάλογης μείωσης του μέσου όγκου των ερυθρών αιμοσφαιρίων.
δ) Στο τελικό σιδηροπενικό στάδιο (στάδιο προχωρημένης αναιμίας), τα αποθέματα σιδήρου είναι ήδη εξαντλημένα και όλοι οι αιματολογικοί δείκτες είναι μειωμένοι αισθητά και κυρίως του αιματοκρίτη.
Κατά την παρακολούθηση της αιματολογικής κατάστασης των αθλητών σημασία έχει η διάγνωση του πρώτου και κυρίως του δεύτερου σταδίου της έλλειψης σιδήρου. Στο στάδιο αυτό μπορεί να προκληθούν διαταραχές του αερόβιου μυικού μεταβολισμού.
Στο τρίτο και στο τέταρτο στάδιο της έλλειψης σιδήρου, πέραν των διαταραχών αυτών, μειώνεται η επάρκεια του συστήματος μεταφοράς οξυγόνου, οπότε περιορίζονται σημαντικά οι δυνατότητες του οξειδωτικού μεταβολισμού και της παραγωγής αερόβιας μυικής ενέργειας.
lkatapod 