Loukas Katapodis

Υπάρχουν αρκετές ενδείξεις που ενισχύουν την άποψη ότι ο ρυθμός εντερικής απορρόφησης του σιδήρου των τροφών είναι μικρότερος σε ορισμένους αθλητές απ’ ότι σε άτομα που δεν ασκούνται.

Ο ρυθμός της εντερικής απορρόφησης μειώνεται περίπου στο μισό του κανονικού σε αθλητές αποστάσεων και ειδικότερα σε αυτούς που προπονούνται πολύωρα ή σε αθλητές που υποβάλλονται σε διπλή (πρωινή και απογευματινή) προπόνηση.

Το μειονέκτημα αυτό δεν είναι άσχετο με τη δραστική και παρατεταμένη μείωση της γαστρεντερικής αιμάτωσης, που προκαλείται λόγω της πολύωρης και εντατικής προπόνησης, κατά την διάρκεια της οποίας πραγματοποιείται ριζική ανακατανομή του κυκλοφορούντος αίματος από τα σπλάχνα προς τους υπερλειτουργούντες μυς και μάλιστα σε μια περίοδο 2-3 ώρες μετά το γεύμα, η οποία συμπίπτει χρονικά με τις διεργασίες απορρόφησης των τροφών στον γαστρεντερικό σωλήνα.

Βέβαια είναι γνωστό ότι ο ρυθμός εντερικής απορρόφησης του σιδήρου σχετίζεται άμεσα με τις ανάγκες του οργανισμού σε σίδηρο. Όταν τα αποθέματα του σιδήρου μειώνονται, αυξάνεται αντισταθμιστικά ο ρυθμός εντερικής απορρόφησης του και αντίστροφα.

ΑΠΩΛΕΙΕΣ ΣΙΔΗΡΟΥ ΜΕ ΤΑ ΟΥΡΑ

Με τα ούρα μπορεί να αποβληθούν διάφορες σιδηρούχες ουσίες κατά την διάρκεια της έντονης ή παρατεταμένης αθλητικής δραστηριότητας.

Η αυξημένη αποβολή του σιδήρου με τα ούρα αποδόθηκε σε ανάλογη απέκκριση τρανσφερίνης, η οποία μπορεί να πραγματοποιηθεί σε καταστάσεις νεφρικής ισχαιμίας και τοπικής υποξίας. Οι καταστάσεις αυτές προκαλούνται κατά την ασκησιογενή ανακατανομή αίματος από τα σπλάχνα προς τους λειτουργούντες μυς.

Ένα πλήθος ερευνών που έγιναν, έδειξαν ότι η έντονη και παρατεταμένη αθλητική προσπάθεια προκαλεί αυξημένη ενδοαγγειακή καταστροφή ερυθρών αιμοσφαιρίων.

Οι ερευνητές αυτοί απέδωσαν την προκληθείσα αυξημένη αιμόλυση σε μηχανικό τραυματισμό της μεμβράνης των ερυθροκυττάρων που κυκλοφορούν σε μυικά τριχοειδή, τα οποία συμπιέζονται ισχυρά κατά την διάρκεια επανειλημμένων συστολών μεγάλων μυικών ομάδων.

Μηχανική επίσης βλάβη της μεμβράνης των ερυθροκυττάρων μπορεί να προκληθεί από την πρόσκρουσή τους στα τοιχώματα των τριχοειδών αγγείων, η οποία επιτείνεται από την επιτάχυνση της αιματικής κυκλοφορίας κατά την διάρκεια της έντονης σωματικής προσπάθειας.

ΑΠΩΛΕΙΕΣ ΣΙΔΗΡΟΥ ΜΕ ΤΟΝ ΙΔΡΩΤΑ

Ο ιδρώτας των αθλητών που προπονούνται εντατικά και πολύωρα φαίνεται ότι περιέχει σχετικά μεγαλύτερες ποσότητες σιδήρου απ’ ότι ο ιδρώτας των αθλητών που η προπόνησή τους έχει ηπιότερη ένταση και συντομότερη διάρκεια.

Κατά μέσον όρο οι άνδρες αθλητές χάνουν 0.21mg σιδήρου στο πρώτο λίτρο του εκκρινόμενου ιδρώτα και γύρω στα 0.13mg σε κάθε επόμενο λίτρο. Όταν η προπόνηση γίνεται σε ζεστό ή σε υγρό περιβάλλον, οι απώλειες σιδήρου είναι μεγαλύτερες.

Ο ιδρώτας των προπονούμενων αθλητριών περιέχει υπερδιπλάσιες ποσότητες σιδήρου απ’ ότι ο ιδρώτας των προπονούμενων αθλητών, όταν και στις δύο περιπτώσεις καταβάλλεται προσπάθεια ισότιμης έντασης και διάρκειας.

ΑΠΩΛΕΙΕΣ ΣΙΔΗΡΟΥ ΜΕ ΤΑ ΚΟΠΡΑΝΑ

Ο γαστρεντερικός σωλήνας αποτελεί την σημαντικότερη οδό απώλειας σιδήρου στα αθλούμενα άτομα και ιδιαίτερα στους δρομείς αποστάσεων, άνδρες και γυναίκες.

Η ποσότητα του αίματος που χάνεται με τα κόπρανα φαίνεται ότι εξαρτάται κυρίως από το βαθμό του ασκησιογενούς stress και σχετίζεται περισσότερο με την ένταση της άσκησης παρά με την διάρκεια της.

Για την πρόκλησή της ενοχοποιήθηκαν οι εξής παράγοντες:

Η ισχαιμία του γαστρεντερικού βλεννογόνου, η οποία οφείλεται σε δραστική ανακατανομή του κυκλοφορούντος αίματος από τα σπλάχνα στους λειτουργούντες μυς.

Η ανάπτυξη διαβρωτικής γαστρίτιδας, η οποία οφείλεται στο γεγονός ότι το έντονο σωματικό stress μειώνει την αποτελεσματική προστασία του γαστρικού βλεννογόνου, από την βλαπτική επίδραση των γαστρικών εκκρίσεων.

Τραυματική βλάβη του γαστρεντερικού βλεννογόνου η οποία προκαλείται από τα αλλεπάληλα τραντάγματα των τοιχωμάτων του στομάχου και του εντέρου κατά την διάρκεια κυρίως δρομικών αθλητικών δραστηριοτήτων.

Φαρμακογενείς βλάβες του γαστρικού βλεννογόνου από την χρήση αναλγητικών φαρμάκων.

ΑΠΩΛΕΙΕΣ ΣΙΔΗΡΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΕΜΜΗΝΟΡΥΣΙΑ

Για τις αθλήτριες που διάγουν την ηλικία της εμμηνορυσιακής δραστηριότητάς τους, η υπερβολική απώλεια αίματος με την περίοδο ή η μικρή διάρκεια του κύκλου τους, που προκαλεί συχνότερες εμμηνορυσίες, αποτελεί σημαντικότερη αιτία ανάπτυξης σιδηροπενίας.

Η αθλήτριες που έχουν κανονική διάρκεια εμμηνορροϊκού κύκλου και δεν χάνουν υπερβολική ποσότητα αίματος σε κάθε περίοδο, αναπτύσσουν μέσο ημερήσιο έλλειμμα σιδήρου της τάξης 0.5-0.6mg.

ΕΡΥΘΡΟΠΟΙΗΤΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΜΥΕΛΟΥ ΤΩΝ ΟΣΤΩΝ

Ο μυελός των οστών σιδηροπενικών αθλητών, εκτός του ότι υποφέρει από έλλειψη σιδήρου, που είναι απαραίτητος για την ερυθροποιητική δραστηριότητά του, σε σπανιότατες περιπτώσεις διαπιστώθηκε ότι δεν είχε και φυσιολογική κυτταρική επάρκεια, γεγονός που καθιστά σοβαρότερη την ερυθροποιητική δυσλειτουργία

Η διαταραχή αυτή αποδόθηκε σε σωματική υπερκόπωση και παρατηρήθηκε κυρίως σε αθλητές που έπασχαν από σύνδρομο υπερπροπόνησης.

Μια άλλη αιτία που θεωρήθηκε υπεύθυνη για τη μειωμένη ερυθροποιητική δραστηριότητα του μυελού των οστών, αφορά τη συχνή χρήση από τους αθλητές σχετικά μεγάλων ποσοτήτων μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών και αναλγητικών φαρμάκων.

Συμπερασματικά, η εμμηνορρυσία για τις αθλήτριες και η γαστρεντερική απώλεια αίματος για τους αθλητές και τις αθλήτριες αποτελούν τις σημαντικότερες αιτίες πρόκλησης σιδηροπενίας. Οι αιτίες αυτές αποκτούν μεγαλύτερες διαστάσεις στην περίπτωση των αθλητών που προπονούνται καθημερινά, εντατικά και πολύωρα.